DEZENFEKSİYON
Dezenfeksiyon Nedir?
Dezenfeksiyon, cansız nesneler üzerinde potansiyel olarak bulunan patojen mikroorganizmaların kimyasal maddeler ile miktarlarının kabul edilebilir bir seviyeye düşürülmesidir. Dezenfeksiyon işlemi bakteri ve fungusların gelişimini önlemeye ve öldürmeye ek olarak bazı hedef virüsleri de öldürebilir niteliktedir. İçinde bulunduğumuz pandemi süreci bir kez daha gösteriyor ki insan sağlığını koruma noktasında, halk sağlığı ve hijyen oldukça önemlidir.
Dezenfektan Seçiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Yaşamın temeli olan mikroorganizmalar bizlere görünmeden varlıklarını sürdüren, çevremizin doğal birer parçasıdır. Ancak bakteri, mantar ve virüs olarak isimlendirilen diğer mikroorganizmalar enfeksiyon ve kontaminasyon oluşumuna sebebiyet vermektedir. Son yıllarda H1N1’den nezleye, veremden hepatite, suçiçeğinden bronşite ve güncel olarak COVID-19’a kadar tüm salgın hastalıklara karşı tedbir amaçlı dezenfeksiyon işlemleri yapılmaktadır.
Yaşam alanlarımızı oluşturan çevrenin bakteri, mantar ve virüslerden arınmış olması için hem bireysel hem de çevresel dezenfeksiyonun önemi ortadadır. Tüm dünyayı olduğu gibi ülkemizi de etkisi altına alan COVID-19 salgınıyla birlikte dezenfektanlar yeniden insanların başvurduğu bir numaralı hijyen uygulamalarından biri haline gelmiştir. Peki hem kişisel hijyen hem de çevresel hijyen için kullandığımız dezenfektanlar nedir ve nerelerde, hangi amaçlarla kullanılır?
Dezenfektan Kullanımı Neden Önemlidir?
Dezenfeksiyon işlemi gözle görülmeyen bakteri, fungus, bazı virüsler ve daha birçok zararlı mikroorganizmanın yol açabileceği hastalıklara karşı alınan bir önlemdir. Özellikle son dönemde COVID-19 salgını nedeniyle dezenfeksiyonun önemi dünya çapında yeniden hatırlanmış, dezenfektanlar bireysel olarak alınabilen önlemlerin başında gelmektedir.
Dezenfektanlar Nerelerde Kullanılır?
Günümüzde dezenfektanlar; ev, iş yeri, ofis, okul, eğitim kurumları, çağrı merkezleri, lokanta, kafe, depo, bahçe, AVM, tesis, davet salonları, şantiye, çiftlik, havuz, hayvan sağlığı, içme suyu gibi alanlarda kullanılmaktadır.
Kaç Tip Dezenfektan Bulunmaktadır?
Dezenfektanlar ve genel biyosidal ürünler etki dereceleri, etki mekanizmaları, kimyasal yapıları ve kullanım alanlarına göre farklı tiplere ayrılır:
1. İnsan Hijyeni ile İlgili Biyosidal Ürünler:
İnsan hijyenine yönelik olarak kullanılan ürünlerdir. El dezenfektanları, dezenfektan, antiseptik, antibakteriyel ya da antimikrobiyal sabunlar, antibakteriyel ya da antimikrobiyal temizleme jelleri, antibakteriyel ya da antimikrobiyal temizleme solüsyonları bu kategoride değerlendirilir.
2. Kişisel Alanlarda ve Umumi Alanlarda Kullanılan Dezenfektanlar ve Biyosidal Ürünler:
Hava, yüzey, eşya, ekipman ve mobilya dezenfeksiyonunda kullanılan ürünlerdir.
3. Veteriner Hijyenine Yönelik Biyosidal Ürünler:
Bu gruptaki biyosidal ürünler veteriner hijyeninde ve hayvanların tutulduğu, taşındığı ya da yaşadığı yerlerde kullanılan ürünlerdir.
4. Gıda ve Yem Alanlarında Kullanılan Dezenfektanlar:
Ekipmanların, saklama kaplarının, tüketim aletlerinin, yüzeylerin ve üretimle bağlantılı olan boru hatlarının, insan ve hayvanlar için gıdanın, yemlerin ya da içeceklerin taşınması, depolanması ya da tüketiminde kullanılan aletlerin dezenfeksiyonunda kullanılan ürünlerdir.
5. İçme Suyu Dezenfektanları:
İnsan ve hayvanlar için içme sularının dezenfeksiyonunda kullanılan ürünlerdir.
Kullanılacak dezenfektan; bakterisit, virüsit, fungusit, algisit ve ambisit özelliklerinin olmasının yanı sıra biyofilme karşı da etkili olmalıdır. Bunların yanında biyolojik olarak yıkımlanabilir olmalı, çevrede kalıntı bırakmamalı, yüksek sıcaklıklarda da etkili olmalı, toksik olmamalı, geniş spektrumlu etkiye sahip olmalı ve en önemlisi T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış ürünler olmalıdır. Bu özelliklere sahip olması bakımından en etkili dezenfektanlar, belirli oranlarda hidrojen peroksit ve kolloidal gümüş içeren ürünlerdir. Uygulama yöntemiyle de dezenfektandan elde edilen sonuç artırılabilmektedir.
Profesyonel Dezenfektan Uygulamalarında Nelere Dikkat Edilmelidir? Peki ULV (Ultra Low Volume) Alan Spreylemesi Nedir?
Virüslere yönelik dezenfeksiyon uygulamalarında dikkat edilecek en önemli nokta dezenfektanların elektrikli ULV cihazı ile atılması gerekliliğidir. Ancak bu noktada kullanılan dezenfektanın ve dezenfeksiyon amacının çok büyük bir payı var. Kullanılacak ekipman ULV veya pülverizatör (pompa) olabilir; fakat kullanılan dezenfektan ya da dezenfeksiyonun amacı burada asıl belirleyici noktadır. Dezenfektanlar için etiket üzerindeki kullanım talimatlarına uyulmalı, ürünün hatalı kullanımının sağlık problemlerine yol açabileceği bilinmelidir. Bireysel kullanım haricinde alan, veteriner, gıda ve içme suyu dezenfeksiyonuna yönelik ürünler mutlaka profesyonel bir teknisyen aracılığıyla yapılmalıdır. Burada bilinmesi gereken asıl nokta ise virüslere ve diğer patojenlere karşı dezenfeksiyon uygulamalarının özel bir işlem olduğu; bakteri ve diğer mikroorganizma dezenfeksiyon uygulamalarından bazı farklarla ayrıldığıdır. İlk farklılık kullanılan dezenfektanların içeriği ve kullanım şekillerinden kaynaklanır. Ayrıca virüslere ve diğer patojenlere karşı dezenfeksiyon uygulaması bir böcek ilaçlama uygulaması değildir. Yani herhangi bir böcek ilaçlama firmasından bu desteği doğru şekilde alamazsınız. ULV (Ultra Low Volume) son derece ince püskürtme tekniği ile oluşturulan aerosol sisidir. Minimum ürünü maksimum alana yayarak, hızlı ve etkin bir mücadele sağlar. Kapalı alan ULV uygulamasında amaç ortama yani alana ilacı iyi bir şekilde yaymaktır. Kalıcılık olarak rezidüel uygulamalar her zaman ULV uygulamalarından daha yüksek kalıcılıktadır. "Soğuk Sisleme” adıyla da bilinen ULV’de amaç, ilaçlı suyu (solüsyon) havada uzun süre kalacak şekilde partiküllere bölerek hava ile temas süresini uzatıp ilaçlamada kesin sonuca gitmektir. Özellikle haşere ilaçlamalarında "flash out” etkisini daha iyi görmek için ULV yöntemi kullanılır, dezenfektan uygulamalarında ise ortamı daha iyi dezenfektan ile "doyurabilmek” ve zor yerlere de solüsyon sisinin ulaşması için ULV kullanılmaktadır. Bu dezenfeksiyon işlemi uygulama yapma yetki ve sertifikasyonuna sahip çevre sağlığı firmalarınca yapılabilmektedir. Virüslere ve diğer patojenlere karşı dezenfeksiyon uygulaması talebinizde, uygulamayı talep ettiğiniz firmadan asıl olarak bu yetki belgesini istemeniz gerekmektedir.
Virüslere yönelik dezenfeksiyon uygulamalarında dikkat edilecek en önemli nokta dezenfektanların elektrikli ULV cihazı ile atılması gerekliliğidir. Ancak bu noktada kullanılan dezenfektanın ve dezenfeksiyon amacının çok büyük bir payı var. Kullanılacak ekipman ULV veya pülverizatör (pompa) olabilir; fakat kullanılan dezenfektan ya da dezenfeksiyonun amacı burada asıl belirleyici noktadır.
Neden ULV ile Dezenfeksiyon Yapılmalıdır?
Ortam havasında bulunan bakterilere ve virüslere karşı, tavandan yere kadar olan kısımların dezenfeksiyonunda Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) dezenfeksiyon cihaz uygulaması denemelerinde en başarılı cihazın ULV cihazı olduğu kabul ve tavsiye edilmiştir. ULV cihazı solüsyonu 9 ile 49 micron arasındaki boyutlarda parçalayarak ve havada 4-8 saat askıda bırakarak tavandan yere kadar bütün alanı dezenfekte edebilmektedir. ULV cihazı ile yapılan dezenfeksiyon uygulamaları, dezenfektanı tüm alana yayarak gözle görülemeyen canlıları yok eder. Sağlık merkezleri Hastaneler ve camiler Enfeksiyon riski olan tüm alanlar Halkın ortak kullanım alanları Okullar, yurtlar, kreşler ve dershaneler AVM‘ler Ev ve iş yeri ortamı Hayvan yaşam alanları ahırlar ve haralar Tavuk çiftliklerinde dezenfeksiyon ve aşılama süreçleri Kısaca insanların temas ettiği her yer Bunların yanı sıra ULV cihazlarını kullanırken dikkat edilmesi gereken çok önemli bir nokta vardır. Virüs ve bakterilere yönelik yapılacak ilaçlama uygulamalarında bu cihazlardan daha önce insektisit atılmış ise, cihazın çok iyi bir şekilde temizlenmesi, insektisitlerden arındırılması gerekmektedir. İnsektisitler ile virüs dezenfektanları birleştiğinde hem etkinlik azalmakta hem de insan sağlığına zararlı bileşenler ortaya çıkabilmektedir.
Kaynak: Bayer Çevre Sağlığı (2021).